PRP چیست؟ تعریف و مکانیسم عمل

PRP (Platelet-Rich Plasma) پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) یک فراورده خونی اتولوگ است که شامل پلاکت‌های فشرده و مجموعه‌ای از فاکتورهای رشد است. پلاکت‌ها پس از فعال‌سازی مجموعه‌ای از سیتوکین‌ها و فاکتورهای رشد مانند PDGF، TGF-β و VEGF را آزاد می‌کنند که فرایندهای التهابی تنظیم‌شده، رگ‌زایی و ترمیم بافت را تحریک می‌کنند. اساس نظریه درمان با PRP افزایش محلی غلظت این مولکول‌های سیگنال‌دهنده برای تسریع روند بازسازی است.

ترکیب بیوشیمیایی و انواع PRP

PRP به‌طور پایه شامل پلاکت‌ها، فاکتورهای رشد و بخشی از پلاسما است. انواع متداول شامل:

• L-PRP (leukocyte-rich): حاوی لکوسیت که ممکن است پاسخ التهابی قوی‌تری ایجاد کند.
• P-PRP (leukocyte-poor): با هدف کاهش التهاب و درد پس از تزریق طراحی شده است.

تفاوت‌ها در محتوای لکوسیتی و غلظت پلاکت می‌تواند بر پاسخ درمانی و عوارض مؤثر باشد؛ بنابراین انتخاب نوع مناسب باید متناسب با اندیکاسیون بالینی صورت گیرد.

 

روش‌های تهیه PRP و استانداردهای کیفیت

روش‌های تهیه PRP شامل جمع‌آوری خون و سانتریفیوژ با پارامترهای تعیین‌شده است. دو رویکرد متداول عبارت‌اند از single-spin و double-spin. در پروتکل double-spin ابتدا سلول‌های قرمز خون جدا می‌شوند و سپس پلاکت‌ها متمرکز می‌گردند. شاخص‌های کیفیت شامل: شمارش پلاکت (معمولاً 3–5 برابر پلاکت پایه)، حضور یا عدم حضور لکوسیت، و pH و حجم نهایی می‌باشد. استفاده از کیت‌های تجاری معتبر می‌تواند تکرارپذیری را افزایش دهد.

 

مراحل انجام PRP

1. نمونه گیری خون: مقدار کمی خون از فرد گرفته می شود.
2. جداسازی پلاسمای غنی از پلاکت: خون گرفته شده در دستگاه سانتریفیوژ قرار می گیرد تا پلاسمای غنی از پلاکت از سایر اجزای خون جدا شود.
3. تزریق پلاسمای غنی از پلاکت: پلاسمای به دست آمده به نواحی موردنظر تزریق می شود.

کاربردهای PRP در کلینیک زیبایی ونوس

• جوانسازی پوست: کاهش چین و چروک، بهبود بافت و شادابی پوست.
• درمان ریزش مو: تقویت ریشه موها و تحریک رشد موهای جدید.
• ترمیم جای زخم و اسکار: بهبود ظاهر جای زخم ها و اسکارهای قدیمی.
• رفع تیرگی زیر چشم: روشن تر کردن پوست اطراف چشم و کاهش پف.
• افزایش حجم و طراوت پوست: مناسب برای افرادی که به دنبال ظاهری طبیعی و جوان تر هستند.

مزایای PRP

• ایمن و غیرتهاجمی: از خون خود فرد استفاده می شود، بنابراین احتمال حساسیت یا واکنش های آلرژیک وجود ندارد.
• نتایج طبیعی: ظاهر نهایی کاملاً طبیعی است و پوست یا مو به صورت تدریجی بهبود می یابد.
• حداقل زمان استراحت: نیاز به دوران نقاهت طولانی ندارد و فرد می تواند به سرعت به فعالیت های روزمره بازگردد.

PRP در کلینیک ونوس تحت نظارت مستقیم دکتر سیامک یاسمی، پزشک متخصص و مجرب، با بالاترین کیفیت و مطابق با استانداردهای روز دنیا انجام می شود. اگر به دنبال روشی ایمن و مؤثر برای بازگرداندن شادابی و زیبایی طبیعی به پوست و موی خود هستید، PRP می تواند انتخابی ایده آل باشد.

نکات ایمنی و عوارض جانبی

PRP از خون خود بیمار تهیه می‌شود که ریسک واکنش ایمنی و انتقال بیماری را به حداقل می‌رساند. با این حال عوارض موضعی شامل درد محل تزریق، تورم، عفونت نادر و واکنش التهابی کوتاه‌مدت گزارش شده‌اند. رعایت نکات استریل و معیارهای کیفیت نمونه برای کاهش عوارض ضروری است.

مقایسه PRP با روش‌های جایگزین

در بسیاری از اندیکاسیون‌ها، PRP با روش‌هایی مانند تزریق کورتیکواستروئیدها، فیلرها، PRF و فیزیوتراپی مقایسه شده است. مزیت کورتیکواستروئیدها کاهش سریع التهاب است، اما اثرات طولانی‌مدت ممکن است کمتر باشد. PRF (Platelet-Rich Fibrin) یک نسل بعدی با ماتریکس فیبریل است که رهاسازی طولانی‌تر فاکتورهای رشد را ممکن می‌سازد. انتخاب بین این روش‌ها باید بر اساس هدف درمانی، مزایا/معایب و شواهد بالینی صورت گیرد.

جدول مقایسه فنی کیت‌ها و پروتکل‌های PRP

معیار	Regen	Arthrex ACP	Harvest
نوع کیت	پیش‌آماده، single/double	ACP، تمرکز پلاکت متوسط	سیستم جداسازی اتوماتیک
شمارش پلاکت نهایی	3–6× پایه	2–4× پایه	4–7× پایه
لکوسیت	بسته به پروتکل	کم (P-PRP)	قابل تنظیم
زمان آماده‌سازی	10–20 دقیقه	10–15 دقیقه	15–25 دقیقه
کاربردهای پیشنهادی	زیبایی و ارتوپدی	ارتوپدی، توانبخشی	عملیات بزرگ‌تر و جراحی

توضیح: مقادیر تقریبی هستند و بسته به پروتکل و دستگاه متغیرند. انتخاب کیت باید براساس نیاز بالینی و قابلیت‌های آزمایشگاهی صورت گیرد.

پروتکل درمانی پیشنهادی

• ارزیابی اولیه بیمار: شرح حال، معاینه بالینی و تصویربرداری (در صورت نیاز).
• جمع‌آوری خون اتولوگ (معمولاً 10–60 میلی‌لیتر بسته به اندیکاسیون).
• تهیه PRP با پروتکل استاندارد (تعیین میزان پلاکت نهایی).
• تزریق تحت هدایت تصویر (سونوگرافی) برای دقت بیشتر در اندیکاسیون‌های ارتوپدی.
• پیگیری: جلسات تکرار بسته به اندیکاسیون (معمولاً 1–3 جلسه با فاصله 4–6 هفته).

 

کاربردهای PRP در جوان‌سازی پوست

1. بهبود کیفیت پوست و بافت زیرجلدی PRP می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بافت پوست را بازسازی کند؛ از جمله افزایش ضخامت درم، بهبود الاستیسیته و کاهش خطوط و چین‌وچروک‌های سطحی تا متوسط. تحریک فیبروبلاست‌ها منجر به تولید کلاژن نو و ماتریکس خارج‌سلولی می‌شود که ظاهری جوان‌تر و سفت‌تر به پوست می‌بخشد.
2. درمان ترک‌های پوستی (استریا) مطالعات نشان داده‌اند که تزریق موضعی یا تکنیک‌های ترکیبی شامل میکرونیدلینگ همراه با PRP می‌تواند فرایند بازسازی را تسریع کند و به کاهش عمق و رنگ ترک‌های پوستی کمک نماید. PRP با اثر بر آنژیوژنز و هندسه ماتریکس، محیطی مناسب برای بازسازی لایه‌های عمقی پوست فراهم می‌آورد.
3. کاهش اسکارها و بهبود نتایج بعد از جراحی یا لیزر PRP در بهبود اسکار ناشی از آکنه یا جراحی مؤثر گزارش شده است؛ همچنین استفاده از PRP همراه با روش‌های تهاجمی‌تر مانند لیزر فرکشنال یا پیلینگ می‌تواند زمان بهبود را کاهش دهد و نتایج التیامی را تقویت نماید.
4. روشن‌کننده و بهبود کیفیت رنگ پوست با تأثیر بر آنژیوژنز و کاهش التهاب مزمن، PRP می‌تواند در تعدیل هیپرپیگمانتاسیون پس‌التهابی مؤثر باشد؛ هرچند برای اختلالات رنگدانه‌ای خاص مانند ملاسما، نتایج متغیر بوده و نیازمند درمان‌های ترکیبی است.

 

کاربردهای PRP در درمان ریزش مو

1. مکانیزم و اهداف درمان در الگوی طاسی آندروژنیک و برخی انواع ریزش موی آلوپسی، هدف PRP تحریک فولیکول‌های مو برای ورود به فاز آناژن (رشد) و افزایش قطر فیبری مو است. فاکتورهای رشد موجود در PRP می‌توانند روی سلول‌های ماتریکس فولیکول، سلول‌های بنیادی اطراف فولیکول و عروق پیرامونی اثر بگذارند.
2. تکنیک‌های کاربردی

• تزریق داخل‌فولیكولی: تزریق مستقیم PRP به ناحیه درگیر بر اساس تقسیمات منطقه‌ای سر.
• ترکیب با درمان‌های دیگر: PRP اغلب همراه با ماینکسیدیل موضعی، فیناستراید سیستمیک، یا درمان‌های موضعی میکرونیدلینگ استفاده می‌شود تا اثرات تسریع و تقویتی حاصل گردد.
• تعداد جلسات و فواصل: پروتکل‌های معمول شامل 3 تا 6 جلسه با فاصله 4 تا 6 هفته در فاز اولیه و جلسات نگهدارنده هر 3 تا 6 ماه است؛ اما پروتکل به‌صورت فردی و براساس پاسخ بیمار تنظیم می‌شود.

3. شواهد بالینی مطالعات بالینی متعددی نشان‌دهنده افزایش تراکم مو، کاهش ریزش و افزایش قطر تار مو پس از درمان با PRP هستند. با این حال، heterogeneity در روش‌های تهیه PRP، تعداد جلسات و معیارهای ارزیابی منجر به نتیجه‌گیری‌های متفاوت شده است. متاآنالیزها اغلب نشان می‌دهند که PRP نسبت به کنترل می‌تواند بهبود معناداری ایجاد کند، اما لازم است مطالعات بزرگ‌تر و استانداردتری انجام شود.

 

ترکیب PRP با سایر روش‌ها

1. میکرونیدلینگ + PRP میکرونیدلینگ با ایجاد منافذ کنترل‌شده در پوست، نفوذ فاکتورهای رشد را تسهیل کرده و پاسخ التهابی فیزیولوژیک را تحریک می‌کند. ترکیب آن با PRP می‌تواند نتایج بازسازی پوست را تشدید نماید.
2. لیزر فرکشنال/میکرودرمابراسیون + PRP استفاده از PRP پس از لیزر یا میکرودرمابراسیون می‌تواند زمان بهبود را کاهش دهد و نتایج زیبایی را بهبود بخشد؛ همچنین خطر هیپرپیگمانتاسیون پس از التهابات اپیدرمال را کم می‌کند.
3. فیلرها و PRP برخی از کلینیسین‌ها PRP را همراه با فیلر برای تقویت نتایج کانتورینگ و احیای بافت استفاده می‌کنند؛ با این حال ترکیب‌ها باید با دقت و بر اساس شواهد بالینی معتبر انجام شوند.

مزایا و ویژگی‌های مثبت PRP

• اتولوگ بودن (از خون خود بیمار) که ریسک واکنش‌های ایمنی و انتقال بیماری را به حداقل می‌رساند.
• کم‌تهاجمی بودن و قابل تکرار بودن روش.
• قابلیت ترکیب با سایر روش‌های ترمیمی و زیبایی.
• فعال‌سازی مکانیزم‌های بیولوژیک طبیعی برای ترمیم و بازسازی.

 

محدودیت‌ها، ریسک‌ها و موارد احتیاط

1. عدم یکپارچگی پروتکل‌ها تنوع در روش‌های تهیه، غلظت پلاکت و پروتکل‌های تزریق باعث دشواری در مقایسه مطالعات و تعیین استاندارد درمانی شده است.
2. عوارض جانبی محتمل عوارض معمولاً خفیف و موقتی‌اند: درد در محل تزریق، تورم، هماتوم، قرمزی و در موارد نادر عفونت. آلرژی معمولاً رخ نمی‌دهد زیرا محصول اتولوگ است؛ اما رعایت اصول استریلیته ضروری است.
3. موارد منع مصرف

• عفونت فعال یا التهاب شدید در محل تزریق.
• اختلالات انعقادی یا مصرف داروهای ضدانعقاد بدون هماهنگی با پزشک.
• بیماری‌های خونی خاص، سرطان فعال یا شرایط سیستمیک کنترل‌نشده.
• انتظارات غیرواقعی بیمار: PRP قادر به بازگرداندن پوست یا مو به وضعیت جوانی کامل نیست، بلکه می‌تواند بهبود قابل توجه اما محدود ایجاد کند.

4. نیاز به مشاوره و ارزیابی تیمی ارزیابی دقیق بیمار شامل تاریخچه پزشکی، معاینه بالینی و بررسی دارویی پیش از اقدام لازم است. تعیین اهداف درمانی واقع‌بینانه و اطلاع‌رسانی درباره محدودیت‌ها بخشی اساسی از فرایند است.

فرآیند درمان و مراقبت‌های پس از آن

1. جلسه مشاوره و آگاهی‌دهی

• شرح روش، نتایج محتمل، عوارض و تعداد جلسات مورد نیاز.
• کسب رضایت آگاهانه بیمار.

2. آماده‌سازی و انجام فرایند

• خونگیری از بیمار، تهیه PRP و اعمال آن به روش انتخاب‌شده (تزریق، مزوتراپی، میکرونیدلینگ با PRP و غیره).
• رعایت دقیق اصول استریلیته و شرایط کلینیکی مناسب.

3. مراقبت پس از درمان

• آموزش بیمار برای مراقبت از ناحیه تحت درمان، پرهیز از قرارگیری در معرض شدید آفتاب، استفاده از ضدآفتاب و پرهیز از داروهای ضدالتهابی غیرضروری که می‌توانند اثر فاکتورهای رشد را تضعیف کنند.
• پیگیری و ارزیابی نتایج در جلسات بعدی و تنظیم برنامه نگهدارنده در صورت لزوم.

 

پرسش و پاسخ (FAQ)

---

نتیجه‌گیری و چشم‌انداز پژوهشی

پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) یک فناوری درمانی با پتانسیل گسترده است که در حوزه‌های مختلف پزشکی کاربرد دارد. با وجود نتایج امیدبخش، نیاز به استانداردسازی پروتکل‌ها، مطالعات بلندمدت و کارآزمایی‌های کنترل‌شده بزرگ‌تر وجود دارد تا نقش دقیق و محدودیت‌های آن مشخص شود. رویکردهای ترکیبی و توسعه نسل‌های بعدی مانند PRF و محصولات مبتنی بر سلول‌های بنیادی ممکن است افق‌های جدیدی برای بازتوانی و ترمیم بافت باز کنند.